მეოცე საუკუნის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი გამოგონება, რომელიც, მიუხედავად თავისი გავლენისა, ხშირად შეუმჩნეველია, არის ბანკომატი. უკვე 50 წელია, რაც ეს მოწყობილობა პრაქტიკულად ყველა კუთხეში გვხვდება. ისინი იმდენად მტკიცედ ინტეგრირდნენ ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში, რომ ცოტას თუ უფიქრია მათ შესახებ, არადა, მათი შექმნა რთული და მრავალწლიანი პროცესია, რომელიც სხვადასხვა ქვეყანაში პარალელურად მიმდინარეობდა.
ბანკომატის წინამორბედად შეიძლება ჩაითვალოს "ბანკოგრაფი", მოწყობილობა, რომელიც 1960 წელს ნიუ-იორკის ბანკში დამონტაჟდა. ის საშუალებას აძლევდა მომხმარებლებს ფულის გადარიცხვას, მაგრამ იმ დროის საზოგადოება არ იყო მზად ასეთი ტექნოლოგიების გამოყენებისთვის. „ბანკოგრაფი“ ვერ გახდა პოპულარული და ძირითადად ის ადამიანები იყენებდნენ, რომლებიც ბანკის თანამშრომლებთან კონტაქტის თავიდან აცილებას ცდილობდნენ.
მიუხედავად ამისა, მსოფლიო პირველი ბანკომატი შეიქმნა 1967 წელს ბრიტანეთში, „ბარკლიზ ბანკის“ ფილიალში. მისი შემქმნელი, ჯონ შეფერდ-ბარონი, ამბობდა: "ჩვენ უნდა გვქონოდა მოწყობილობა, რომელიც ადამიანს ნებისმიერ ადგილას მისცემდა ფულის გამოტანის შესაძლებლობას. იდეა შოკოლადის აპარატიდან წამოვიდა, მაგრამ ფული უნდა ყოფილიყო შოკოლადის ნაცვლად."
პირველი ბანკომატები უბრალო და არც ისე პრაქტიკული იყო. ისინი ხშირად იჭედებოდა, თუმცა მაინც მოახერხეს მომხმარებლების მოწონება, რადგან 24-საათიანი მომსახურება და რიგების გარეშე ფულის გამოტანა იყო სიახლე. ისინი პოპულარობას არამარტო ფუნქციონალით, არამედ სატელევიზიო რეკლამებითაც იძენდნენ. ზოგიერთმა ამერიკულმა ბანკომატმა ნაყინის და ჰამბურგერების კუპონებიც კი დაიწყო. 1977 წელს „სიტიბანკმა“ რისკი აიღო და დიდი თანხა დახარჯა ნიუ-იორკში ბანკომატების განთავსებაზე. ეს ინვესტიცია გაამართლა, როდესაც ქალაქში დიდთოვლობის დროს ბანკომატებმა "გადამრჩენლის" როლი შეასრულეს და მათი აუცილებლობა ყველასთვის ნათელი გახდა.
თუმცა, ბანკომატების პოპულარიზაციას გარკვეული პრობლემები მოჰყვა. ზოგიერთი ბანკის თანამშრომლის ფუნქციები გადაიკიდა და ამას ზოგი ადამიანი სამსახურის დაკარგვა და გადამზადება მოჰყვა.
შესაძლოა, ბანკომატებმა მნიშვნელოვნად შეცვალეს ჩვენი დამოკიდებულება ფულის მართვისადმი. 80-იან წლებში, როდესაც ამერიკაში კონსუმერიზმი ბუმზე იყო, ბანკომატები მეტად ფართო მიღწევას აღწევდნენ და ხალხი სერიოზულად განიცდიდა საყიდლებზე უსაკრედიტო ფულის გატარებას.
დღესდღეობით, მსოფლიოში 3 მილიონი ბანკომატი ფუნქციონირებს, თუმცა მათი პოპულარობა ნელ-ნელა იკლებს, რადგან ადამიანებს სულ უფრო ნაკლებად სჭირდებათ ნაღდ ფულზე დამოკიდებულება. საკრედიტო ბარათებით და მობილური გადახდის აპლიკაციებით სულ უფრო ხშირად ხდება გადახდები, ამიტომაც ბანკომატებს საფოსტო ყუთების მსგავსად შეუძლიათ მათი როლი დაკარგონ.
აქვე, საქართველოს მაგალითზე, პირველი ბანკომატი 1998 წელს დამონტაჟდა..
მიუხედავად ყველაფრისა, ანალიტიკოსები აღნიშნავენ, რომ ნაღდ ფულს სიღრმე ფესვები აქვს ჩვენს კულტურაში, და მისი გაქრობა არც ისე სწრაფად მოხდება. თუმცა, რაც შეეხება ბანკომატების მომავალს, არ გამოვრიცხავთ, რომ ისინი უფრო ინტერაქციული და მრავალფუნქციური აპარატებად გადაიქცევიან, ხოლო მათი როლი კვლავ მნიშვნელოვანი დარჩება ყოველდღიურ ცხოვრებაში.